Jesteśmy świadkami rewolucji w walce z HIV i mamy prawo wierzyć, że jeszcze za naszego życia, wirus dotykający ok. 38 mln ludzi na świecie, będzie w pełni wyleczalny. To z kolei oznacza ratunek dla wielu istnień, u których w wyniku długotrwałej infekcji rozwija się zespół nabytego niedoboru odporności, czyli po prostu AIDS. Co prawda mamy leki antyretrowirusowe, które znacznie poprawiają komfort życia, ale nie są w stanie sprawić, że wirus całkowicie zniknie z organizmu – jedynie go “wyciszają”.
Czytaj też: HIV właśnie pokonany na naszych oczach. Kolejny pacjent wolny od wirusa, ale co to właściwie oznacza?
W pracach naukowych często cytowane są historie dwóch mężczyzn wyleczonych z HIV-1 za pomocą allogenicznego przeszczepu komórek macierzystych CCR5Δ32. Teraz naukowcy zgłosili pierwszą remisję i możliwe wyleczenie HIV-1 u kobiety rasy mieszanej, która otrzymała przeszczep komórek CCR5Δ32 z krwi pępowinowej połączonych z komórkami macierzystymi od osoby dorosłej w celu wyleczenia ostrej białaczki szpikowej (AML). Pacjentka pozostaje wolna od wirusa od 2017 roku (4,8 lat obserwacji).
W walce z HIV wszystkie chwyty dozwolone
Do tej pory przypadki remisję HIV obserwowano jedynie u osób, którym przeszczepiono komórki macierzyste od dorosłych dawców, najczęściej właśnie w wyniku leczenia onkologicznego. Wykorzystanie krwi pępowinowej zwiększa nasz arsenał w walce z HIV o uniwersalne komórki macierzyste, które nie są ograniczone rasowo. Wstępne szczegóły tego przypadku omówiono już na Conference on Retroviruses and Opportunistic Infections w lutym 2022 r., ale szczegóły dopiero teraz opisano w czasopiśmie Cell.
Prof. Yvonne Bryson z UCLA, która współkierowała badaniem, mówi:
Epidemia HIV jest zróżnicowana rasowo, a dla osób odmiennej rasy niezwykle rzadko udaje się znaleźć wystarczająco dopasowanego, niespokrewnionego dorosłego dawcę. Wykorzystanie komórek krwi pępowinowej poszerza możliwości dla osób o zróżnicowanym pochodzeniu, które żyją z HIV i wymagają przeszczepu w przypadku innych chorób.
Wirus HIV aby się replikować, atakuje tylko te limfocyty (komórki odpornościowe), które na swojej powierzchni mają dwa typy receptorów: CD4 i CCR5. W przypadku braku jednego z nich, zakażenie nie jest możliwe i wirus obumiera. Szacunki wskazują, że w populacji europejskiej, co piąta osoba ma mutację w genie decydującym o produkcji białka CCR5 – jest to delecja (brak) 32 par zasad w sekwencji CCR5, którą zapisuje się jako CCR5Δ32.
Osoby, które mają obie zmutowane kopie genu (po jednej od ojca i matki) są odporne na infekcję HIV (nie mają prawidłowych receptorów CCR5). Osoby mające tylko jedną zmutowaną kopię genu CCR5 (druga jest prawidłowa), są częściowo odporne na HIV, a samo zakażenie ma u nich łagodniejszy przebieg. Na świecie tylko 1 proc. białych ludzi jest homozygotyczny dla mutacji CCR5Δ32, a w innych populacjach odsetek ten jest jeszcze niższy. W przypadku przeszczepu komórek macierzystych konieczne jest silne dopasowanie dawcy i biorcy, a to rzadko udaje się w przypadku osób o różnym kolorze skóry (i pochodzeniu etnicznym). Stąd pomysł, by użyć uniwersalnych komórek macierzystych niosących mutację CCR5Δ32, czyli pochodzących z banku krwi pępowinowej. Komórki z krwi pępowinowej były hodowane obok komórek macierzystych pochodzących od jednego z krewnych pacjentki, aby zwiększyć szansę powodzenia procedury.
Czytaj też: Jeden zastrzyk wyleczy z wirusa HIV? Opracowano przełomową terapię
Prof. Yvonne Bryson dodaje:
W przypadku krwi pępowinowej możesz nie mieć tak wielu komórek i potrzeba nieco więcej czasu, aby zasiedliły one organizm po ich infuzji. Użycie mieszanki komórek macierzystych od dopasowanego krewnego pacjenta i komórek z krwi pępowinowej daje komórkom z krwi pępowinowej “kopa” do działania.
To naprawdę się udało, a pacjentka jest w stanie remisji od czterech lat. Po 37 miesiącach od przeprowadzonego zabiegu, kobieta odstawiła leki antyretrowirusowe. To niesamowite, ale przeszczepy komórek macierzystych z krwi pępowinowej CCR5Δ32 oferują dwa lekarstwa w jednym – na nowotwory krwi i wirusa HIV. To oznacza, że wyszukiwanie osób z komórkami CCR5Δ32 może być jeszcze cenniejsze niż do tej pory.