Dinozaury były szczytowymi drapieżnikami w epoce jury i kredy. Wszystkie gatunki wymarły 66 mln podczas masowego wymierania na przełomie ery mezozoicznej i kenozoicznej. Dzisiaj naukowcy znajdują ich skamieniałe kości, ale również i odciski piór, ślady po rogach, pancerzach, nietypowych wypustkach na skórze, a czasem nawet dinozaurze jaja i odchody (dokładnie to koprolity).
Na tej podstawie opisano kilkaset rodzajów tych gadów. Najczęściej słyszymy o kilku wybranych gatunkach dinozaurów, ale te kreatury potrafiły wyewoluować do naprawdę przedziwnych kształtów. Prezentujemy w poniższym zestawieniu 10 subiektywnie wybranych przykładów, jak mogły wyglądać najdziwniejsze dinozaury w historii.
Czytaj też: Dinozaury z Patagonii. Jak wyglądała ich sytuacja tuż przed wyginięciem?
1. Nigerzaur z pyskiem jak końcówka odkurzacza
Jak na zauropoda był niewielki – liczył 9 metrów długości i ważył 4 tony. Ten roślinożerca chodził na czterech kończynach i zajadał się najczęściej miękkimi roślinami jak paprotniki czy skrzypy. Najciekawsza jest jego żuchwa. Nigerzaur posiadał jeden szeroki rząd aż 500 zębów, które wymieniał z zawrotną prędkością aż co 2 tygodnie. Wysoce wyspecjalizowana czaszka przypomina w okolicach pyska podłużną końcówkę odkurzacza. Jest to jedyny dinozaur, który miał szerszą żuchwę od reszty czaszki.
2. Linhenykus, czyli Kapitan Hak wśród dinozaurów
Teropody posiadały tak krótkie kończyny przednie, że nie przydawały im się na wiele. U linhenykusa – malutkiego dinozaura o wadze dochodzącej do kilograma i o rozmiarach liczonych w kilkudziesięciu centymetrach – doszło do ewolucyjnej redukcji palców. Jak widać na rysunkach rekonstruujących wygląd dinozaura, przypomina on gadzią wersję Kapitana Haka. Linhenykus jest jedynym jednopalczastym kredowym zwierzęciem, jakie poznała nauka.
Czytaj też: Czy ogon dinozaura poruszał się z prędkością dźwięku? Osobliwe badanie sprawdza zwinność gadów
3. Ubiraja – brazylijski pan włóczni
Ten rodzaj dinozaura żył na terenie dzisiejszej Brazylii. Liczył najwyżej metr długości, z czego większość stanowił imponującej długości ogon. Ciało Ubiraja było pokryte piórami, a najdziwniejsze wyrastały wprost z jego kości łopatkowych. Kilka sterczących podłużnych piór miało służyć jako element przyciągający samice do wspólnego przedłużenia gatunku.
4. Halszkaraptor jako „kaczka dziwaczka”
Nazwa tego dinozaura nas nie myli. Pochodzi ona on Halszki Osmólskiej, polskiej paleontolożki, a nazwę taką nadali francuscy badacze, którzy pierwsi opisali gatunek. Skamieniałość holotypowa pochodzi od nielegalnie wydobytego okazu w Mongolii, który najpierw znajdował się w prywatnych rękach, a potem został odkupiony przez Francuzów. Halszkaraport był rozmiarów kaczki, prowadził ziemnowodny tryb życia, a z wyglądu był pomieszaniem kaczora pod względem pyska, pingwina w przypadku przednich wiosłowych kończyn i welociraptora – spójrzmy na jego pazury.
Czytaj też: Nieme, ogromne i z “biżuterią” na głowie? Oto 10 mało znanych faktów o dinozaurach
5. Jeholopter, czyli Drakula wśród gadów
Nie chcielibyśmy spotkać się z jeholopterem. Za pomocą lotnych błon potrafiłby podlecieć do naszego brzucha, przyczepić się i zacząć agresywnie kąsać. Tak zresztą ten niewielki dinozaur robił w przypadku większych gadów. Wyglądał jak nietoperz, a niektórzy amatorzy paleontologii przypisują mu rolę swoistego Drakuli wśród dinozaurów. Jeholopter żył na przełomie jury i kredy na terenie dzisiejszych Chin.
6. Incisivosaurus z zębami gryzonia
Kolejny wczesnokredowy teropod miał nietypowy pysk. Nie dość, że stanowił on ponad połowę długości czaszki, to z samego przodu Incisivosaurus miał nieproporcjonalnie długie dwa pierwsze siekacze – wyglądało to bardzo podobnie, jak to jest u dzisiejszych gryzoni. Sam dinozaur nie imponował wielkością. Budową ciała przypominał strusia, chociaż poruszał się na cienkich łapkach jak u kury.
Czytaj też: Tyrannosaurus rex stanie się mniej tajemniczy. Wszystko dzięki niedawno odkrytemu dinozaurowi
7. Karnotaur, który „łapki trzymał przy sobie”
Zasięg występowania tego teropoda ograniczał się tylko do Ameryki Południowej. Olbrzymi drapieżnik dorastał do 10 metrów i ważył co najmniej 1,35 tony. Spoglądając na jego rekonstrukcje, dostrzeżemy wręcz miniaturowe kończyny przednie, które praktycznie nie spełniały żadnych roli środowiskowych. Za to głowa gada była bardzo rozbudowana. Nad oczami wyrastały kostne rogi. Prawdopodobnie używano ich do walk wewnątrzgatunkowych o dominację w stadzie.
8. Epidexipteryx, który stroił się jak paw
Należący do maniraptorów Epidexipteryx wyglądał co najmniej przedziwnie. Był malutkich rozmiarów. Odkryte skamieniałości mówią najwyżej o 40 centymetrach i wadze rzędu 150-200 g. Kompaktowy i lekki dinozaur wykształcił nietypowy pióropusz w części tylnej ciała. Wystające kilka podłużnych, najpewniej o jaskrawym ubarwieniu, piór służyło w celach dekoracyjnych. Epidexipteryx nie posiadał piór konturowych, zatem nie potrafił latać, co jest dowodem na to, że pióra wyewoluowały wcześniej i nie były pierwotnie potrzebne do latania.
9. Deinocheir, czyli „strasznoręki”
Pierwsze szczątki tego dinozaura odkryła Zofia Kielan-Jaworowska w 1965 roku na terenie Mongolii. Nazwa gada pochodzi z języka greckiego i oznacza „straszną rękę”, a to dlatego, że deinocheir posiadał najdłuższe kończyny przednie spośród wszystkich dwunożnych dinozaurów. Jego „ręce” liczyły ponad 2 metry długości. Przypuszcza się, że zwierzę należało do prymitywnego gatunku z grupy ornitomimozaurów, który żył w późnej kredzie. Deinocheiry były roślinożerne, co stwierdzono na podstawie kształtu ich czaszki.
Czytaj też: Te dinozaury były roślinożercami, ale ich przodkowie preferowali znacznie krwawszą dietę
10. Helikoprion umiejący zwijać swoje zęby
Tak naprawdę to zwierzę nie powinno znajdować się w tym zestawieniu, ale jego przedziwna anatomia żuchwy i czaszki sprawiła, że pokazujemy najdziwniejszą drapieżną rybę, jaką znamy. Helikoprion żył tylko we wczesnym permie, czyli jeszcze w erze paleozoicznej. U tej ryby chrzęstnoszkieletowej nie dochodziło do usuwania starych i zużytych zębów, w wyniku czego tworzyła się spirala zębowa, którą ryba trzymała wewnątrz jamy gębowej. Nie wiemy, jak dokładnie wyglądał helikoprion, bo znaleziono tylko skamieniałości samej spirali zębowej oraz części czaszki. Jest to jedyny drapieżnik, który zwijał swoje zęby w rolkę. Niestety taka innowacja w anatomii sprawiała, że helikoprion mógł żywić się tylko miękkimi organizmami jak np. głowonogi.
Dziwnych dinozaurów i innych drapieżników w całej historii geologicznej Ziemi było oczywiście o wiele więcej. Nie sposób przytoczyć nawet skromnego procenta z nich. Jak możemy zauważyć, różne warunki środowiskowe, potrzeby życiowe danych grup organizmów i obecność konkurentów w najbliższym otoczeniu prowadziły do tego, że dinozaury ewoluowały niekiedy w stronę bardzo nietypowych kształtów. Nie mamy wątpliwości, że były to zwierzęta o wielkiej różnorodności gatunkowej.