Z badań przeprowadzonych przez naukowców z University of Tokyo wynika, że bogatka wschodnia (Parus minor) wykorzystuje ruchy skrzydeł jako formę gestykulacji. W ten sposób mogą przekazać wiadomość “za tobą”, w podobny sposób, w jaki ludzie wyciągają otwartą rękę, by przepuścić drugą osobę.
Czytaj też: Te ptaki śpiewają do niewyklutych jaj i robią to w konkretnym celu
Wydaje się, że wśród ptaków ten gest występuje tylko między parami godowymi, kiedy samiec lub samica wskazuje drugiemu wejście do budki lęgowej. Naukowcy twierdzą, że to odkrycie podważa wcześniejsze przekonanie, że komunikacja gestami jest dominująca tylko u ludzi i wielkich małp człekokształtnych, co znacznie pogłębia naszą wiedzę na temat komunikacji wzrokowej u ptaków. Szczegóły opisano w czasopiśmie Current Biology.
Ptaki mogą komunikować się na wiele różnych sposobów
Badania przeprowadzone w ostatnich latach wykazały, że niektóre zwierzęta również mogą używać prostych gestów, np. do wskazywania przedmiotów lub pokazywania czegoś interesującego, co określa się mianem gestów deiktycznych. Jednak gesty symboliczne, takie jak pokazanie otwartej dłoni, by zasygnalizować przepuszczenie kogoś, wymagają złożonych umiejętności poznawczych i nie ma jednoznacznych dowodów, że istnieją u zwierząt innych niż ludzie.
Czytaj też: Toksyczne ptaki naprawdę istnieją. Pierwsze nowe gatunki od 20 lat
Tym większe było zdziwienie, że “przypadkowy” ptak mógł posiąść tę umiejętność. O bogatce wschodniej głośno było już 2016 r., kiedy prof. Toshitaka Suzuki zgłosiła dowody na składnię kompozycyjną w jej odgłosach. Ta umiejętność łączenia jednostek komunikacyjnych w frazy była pierwszym przykładem znalezionym u dowolnego gatunku dzikich zwierząt.
Prof. Toshitaka Suzuki z University of Tokyo mówi:
Od ponad 17 lat zajmuję się badaniem tych fascynujących ptaków. Nie tylko używają określonych wezwań do przekazania określonych znaczeń, ale także łączą różne wezwania w frazy, stosując reguły składniowe. Te różnorodne wokalizacje skłoniły mnie do zainicjowania badań nad potencjalnym wykorzystaniem przez nie gestów fizycznych.
Wiosną bogatki wschodnie łączą się w pary godowe i budują gniazdo w dziuplach drzew z małym wejściem. Uczeni obserwowali zachowanie 16 ptaków (osiem par) w budkach lęgowych. Ptaki okresowo przynoszą pożywienie do gniazda, aby nakarmić swoje pisklęta, najpierw siadając na pobliskiej gałęzi. Muszą wchodzić do gniazda pojedynczo ze względu na wielkość otworu, podobnie jak dwoje ludzi próbujących przejść przez drzwi.
Zauważono, że ptaki często najpierw znajdowały w pobliżu żerdzie, a następnie jedno z nich machało skrzydłami w kierunku drugiego. Analizując szczegółowo ponad 320 wizyt w gniazdach, naukowcy zauważyli, że pokaz trzepotania skrzydłami skłonił partnera, na którego trzepotano, by wszedł do budki jako pierwszy, podczas gdy ten, który trzepotał, wszedł jako drugi, ustalając kolejność wchodzenia do gniazda.
Prof. Toshitaka Suzuki dodaje:
Byliśmy zaskoczeni, gdy odkryliśmy, że wyniki były znacznie wyraźniejsze, niż się spodziewaliśmy. Zaobserwowaliśmy, że bogatki wschodnie trzepoczą skrzydłami wyłącznie w obecności partnera, a będąc świadkiem takiego zachowania, partner prawie zawsze jako pierwszy wchodził do budki lęgowej.
Samice wykonywały ten gest częściej niż samce, co skłaniało samce do wejścia do gniazda, niezależnie od tego, kto przybył jako pierwszy. Gdy samica nie machała skrzydłami do samca zwykle jako pierwsza wchodziła do budki lęgowej.
Według naukowców, gest ten można uznać za symboliczny z kilku powodów: trzepotanie skrzydłami miało miejsce wyłącznie w obecności partnera; ustało, gdy partner wszedł do gniazda i zachęcało partnera, aby wszedł pierwszy, bez kontaktu fizycznego. To odkrycie rzuca światło nie tylko na sposób komunikowania się ptaków, ale także na to, jak w ogóle powstaje język.